TAVŞANLI HÖYÜK
TAVŞANLI HÖYÜK
Kütahya iline bağlı olan Tavşanlı ilçesinin yaklaşık 1 km güneyinde ve Tavşanlı Ovası’nın ortasında yer alan Tavşanlı Höyük’te kazı çalışmaları Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi adına Prof. Dr. Erkan FİDAN başkanlığındaki bir ekip tarafından Cumhurbaşkanlığı kararlı kazı olarak yürütülmektedir. 2022 yılında ise Tavşanlı Höyük Kazıları, Türk Tarih Kurumu proje destekli 12 aylık kazı statüsüne çıkarılmıştır.
Tavşanlı Höyük, en az 45 hektarlık yayılım alanıyla Batı Anadolu’nun en büyük höyüklerinden bir tanesidir. Höyük yaklaşık 100 yıldır arkeoloji camiasının ilgisini çekmektedir. Konunun duayen isimlerinden Alman Arkeoloji Enstitisü’nden Prof. Dr. Kurt BİTTEL 1930’larda; Ankara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Tahsin ÖZGÜÇ 1940’larda, İngiliz Arkeoloji Enstitüsü’nden Prof. Dr. James Mellaart ve İstanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Turan EFE, 1980’lerde höyüğün önemini vurgulayan yazılar yazmışlardır.
Höyük ve çevresinde son olarak 2017-2021 yılları arasında Erkan Fidan başkanlığında yoğun yüzey araştırmaları yapılmıştır. Bu kapsamda arkeolojik araştırmalar yanında, jeoarkeolojik sondajlar, jeoradar çalışmaları, çeşitli uzaktan algılama yöntemleri ve yaş tayini analizleri gerçekleştirilmiştir.
Yapılan araştırmalar Tavşanlı Höyük’ün önemini daha da arttırmıştır. Höyüğün günümüzden yaklaşık 8000 sene öncesine tarihlenmesi sonucu Kütahya’nın en eski yerleşmesi konumuna gelmiştir. Bir köy olarak başlayan yerleşme daha sonra taşkınlar sebebiyle bataklık altında kalmıştır. Tunç Çağı’nın başında yeniden yerleşilen alanda MÖ 3200 ile MÖ 1700 yılları arasında 1500 yıl boyunca kesintisiz yerleşim sürdürülmüştür. Bu süreç içinde giderek büyüyen yerleşme, dönemi için başkent niteliğinde büyük bir şehir haline gelmiştir. Ancak MÖ 1700’lerde Asusr Ticaret Çağı’nın sonlarına denk gelen zaman diliminde şehre büyük bir saldırı olmuş, yakılıp yıkılarak harabeye dönen şehir 250-300 yıl boyunca iskan görmemiştir. Bu büyük yangın tabakasında hançer, mızrak ucu ve ok ucu gibi silahlar ele geçmiştir. Ayrıca saldırıdan kaçamayarak evlerden bir tanesinin molozu altında kalan iki insan kalıntısı bulunmuştur. Bunlardan bir tanesinin beyni, diğerinin ise karbonlaşan derisi günümüze kadar korunmuş şekilde gelmiştir. Türkiye arkeolojisinde insan deri kalıntısı ilk defa Tavşanlı Höyük’te ele geçmiştir.
MÖ 1450’lerde Hitit İmparatorluk Dönemi ile çağdaş zaman diliminde tekrar yerleşilen höyükte söz konusu İmparatorluk’la aynı tarihte MÖ 1200’lerde yaşam sona ermiştir. Bu tarihten sonra günümüze kadar höyükte başka bir yerleşim olmamıştır.
Tavşanlı Höyük konumu itibariyle doğu ve batı arasında bir köprü konumundadır. 2022 yılında bulunan hem Orta Anadolu’daki Hitit İmparatorluğu hem de Ege Dünyasındaki Minos ve Miken kültüründen esintiler taşıyan, üslubu bakımından dünya üzerinde başka bir eşi olmayan pişmiş topraktan yapılmış bir mühür ve Miken kılıçlarının öncülerini anımsatan bir hançer önemli buluntular olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca 2024 yılında bulunan fayanstan üretilmiş silindir bir mühür, doğu ile batı arasındaki ticari ilişkiler bağlamında Tavşanlı Höyük’ün önemini vurgulamaktadır.
Ayrıca kazılarda karşılaşılan sürprizlerden bir tanesi 4200 yıl öncesine tarihlenen fındıkların bulunması olmuştur. Anadolu’nun en eski örneklerinden bir tanesi olan, onlarca fındık kalıntısı, iyi korunmuş nadir bir buluntu grubu olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca Çanakkale’deki Troya antik kenti ile özdeşleşmiş olan baykuş yüzlü idollerden Tavşanlı Höyük’te de çok sayıda bulunmuş olması efsanelere konu olmuş Troya ile Tavşanlı’nın ilişkisini göstermesi açısından önemlidir.
Tavşanlı Höyük, Milliyet Arkeoloji Dergisi tarafından yapılan anket çalışmaları sonucunda Türkiye’deki 2022 yılının en önemli arkeolojik keşifler arasında üçüncü sırayı almış; Dünya’da da ilk 10 içerisinde yer bulmuştur. 2023 yılında Göbekli Tepe’den sonra Türkiye’de yılın keşfi seçilen yerleşme 2024 yılında da önemli arkeolojik alanlar içerisinde yer bulmuştur.
En az 30 yıl sürmesini planlanan kazılar, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün izinleri ve desteği ile gerçekleşiyor. Kazının sponsorluğunu Tavşanlı Belediyesi ve Farika Porselen üstlenirken, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Rektörlüğü kazılara çeşitli şekillerde destek olmaktadır.
