TAVŞANLI TARİHİ

Anadolu’nun tarihi, insanlık tarihi kadar eskidir. Tavşanlı’nın tarihi de Anadolu’nun tarihi kadar eskidir. Bundan dolayı da Tavşanlı’nın tarihi insanlık tarihi kadar eskidir. Özellikle Tavşanlı Höyük kazılarında son dönemde yapılan çalışmalardaki buluntular, Tavşanlı’nın geçmişini günümüzden 8500 yıl öncesine kadar götürmektedir. Yine tarih öncesi dönemde kurulan Hitit ve Frig uygarlıklarına ait izlere Tavşanlı’nın birçok yöresinde rastlamak mümkündür.

1071 Malazgirt Meydan Savaşı’ndan sonra Anadolu’nun fethi başlamış bu fethin devamı sonucunda ve 1078 yılında Süleyman Şah komutasındaki Türk birlikleri önemli bir Bizans şehri olan Kütahya’yı fethetmişlerdir. Ancak Birinci Haçlı Savaşı, hem Anadolu Selçuklu Devleti başkenti İznik’in hem de Kütahya’nın yeniden Bizans /Doğu Roma İmparatorluğu’nun eline geçmesine neden olmuştur.

1176 Miryokefalon Zaferi sonrasında 1182 tarihinde Anadolu Selçuklu hükümdarı II. Kılıç Arslan, Kütahya’daki Bizans hakimiyetine son vermiş ve Türk hakimiyeti Tavşanlı ve civarında da kesin olarak tesis edilmiştir.

Aynı dönemlerde Selçuklu ordusu fetih hareketlerini Anadolu’da fiilen sürdürürken Ahmet Yesevi Hazretleri ile Hacı Bektaşi Veli’nin ilim ve irfan sahibi talebeleri, Tavşanlı’nın manevi fethini gerçekleştirmiştir. Bunlardan Ayvalı köyünde Karaca Ali, Göbel köyünde Kurt Dede, Tepecik beldesinde Ece Sultan ve Yağlı Dede, Çukurköy beldesinde Şaban Dede ve Terzi Dede, Dedeler köyünde Sarı İsmail, Kayaarası köyünde Bala Sultan önemli isimlerdir.

1308 tarihinde Anadolu Selçuklu Devleti tamamen yıkılınca Tavşanlı, Kütahya merkezli Germiyanoğlu Beyliği’nin hâkimiyeti altına girmiştir. Aynı dönemlerde Moğol İmparatorluğu, Anadolu’nun doğusunda etkin olmaya başlamış ve Moğolların baskısı sonucu Batı Anadolu’ya doğru göçler büyük hız kazanmış; bunun sonucunda da Tavşanlı ve çevresine de pek çok Türkmen gelerek yerleşmiştir.

Germiyanoğlu Süleyman Şah, Osmanlı Beyliği ile iyi ilişkiler içine girmiş ve kızı Devlet Hatun’la Yıldırım Beyazıt’ı evlendirerek Tavşanlı ve yöresini çeyiz olarak Osmanlı’ya bırakmıştır. Ardından Germiyanoğlu Beyliği ile Osmanlı Beyliği birleşmiş ve Yıldırım Beyazıt Kütahya Valisi olmuştur.

Osmanlı döneminde Kütahya merkezli Anadolu Eyaleti Paşa Sancağı kurulmuş ve Tavşanlı bu sancağa bağlı nahiye konumuna getirilmiştir. Tavşanlı çevresinde yer alan Domaniç ise Osmanlı tarihi bakımından büyük öneme sahiptir. Ertuğrul Gazi liderliğindeki Karakeçili Aşireti, Söğüt’ü kışlak Domaniç’i de yaylak olarak kullanmıştır; böylelikle de Osmanlı Devleti’nin temelleri bu topraklar üzerinde atılmıştır.

Ertuğrul Gazi’nin muhterem annesi Hayme Ana bir yayla mevsiminde Çarşamba köyünde vefat etmiş ve buraya defnedilmiştir. Hayme Ana adına, bu köyde eylül ayının ilk pazarında “Hayme Ana ve Göç Şenlikleri” yapılmaktadır. Aynı tören eylül ayının ikinci haftasında Söğüt’te yapılmaktadır.

Tavşanlı’nın büyümesi ve gelişmesinin altında önemli bir isim yatmaktadır: Bicaroğlu Arslanbey. 15. yüzyılın ilk yarısında yaşayan Arslanbey, Tavşanlı Ulucami başta olmak üzere pek çok vakıf eseri inşa etmiş ve Tavşanlı’ya miras olarak bırakmıştır. Bu dönemde “Osmanlı Millet Sistemi” politikası gereği Ermeni ahali de Tavşanlı’ya yerleştirilmiş ve nesiller boyu Tavşanlı’da emniyet içinde Ermeniler Tavşanlı şehir merkezinde ikamet etmiştir.

Sultan II. Abdülhamid döneminde Tavşanlı ilçe merkezinde 1885 tarihinde belediyelik makamı kurulmuş ve 1921 yılında da Tavşanlı kaymakamlık merkezine dönüştürülmüştür.

Milli Mücadele Dönemi içindeki Kütahya-Eskişehir Savaşları sonrasında Tavşanlı, 16 Temmuz 1921 yılında Yunan işgaline uğramıştır. 26 Ağustos 1922’de Büyük Taarruz/Başkomutanlık ve Dumlupınar Meydan Muharebesi’nin kazanılmasıyla 3 Eylül 1922’de düşman işgalinden kurtarılmıştır.

Cumhuriyetin ilanından hemen sonra 1928 yılında açılan Tavşanlı demiryolu hattı ve Tunçbilek’te kömürün bulunmasıyla 1940 tarihinde faaliyete geçen Garp Linyitleri İşletmesi, Tavşanlı ekonomisinin hızla büyümesini ve şehrini gelişmesini sağlamıştır. 1956 yılında da Tunçbilek Termik Santrali’nin açılması ile bu ekonomik faaliyetler daha büyük ivme kazanmıştır.

TAVŞANLI COĞRAFYASI

Kütahya iline bağlı olup yüzölçümü 1804 Km2 olup il merkezinden uzaklığı 48 km’dir. İlçe 29-30 doğu boylamları ile 39-40 kuzey enlem daireleri arasında bulunup Ege ve Marmara bölgelerinin birleştiği bir konumdadır ve denizden yüksekliği de 860 metredir.

İlçe alanının büyük bir kesimi gür ve geniş ormanlarla kaplıdır.

Tavşanlı ilçesinde İç Anadolu Bölgesinin kırsal iklimiyle Ege Bölgesi’nin ılıman ikliminin geçiş özelliklerine sahip bir iklim türü hüküm sürmektedir. Genelde yazlar kurak ve sıcak, kışlar soğuk ve yağışlı geçer; en çok yağış aldığı mevsim ilkbahardır. Yıllık ortalama maksimum yağış miktarı 611 mm’dir.

İlçe alanının %56,9’una tekabül eden 102 hektarlık kısmı ormanlık olduğu dikkate alınacak olursa bitki örtüsü yönünden oldukça zengin bir dokuya sahiptir. Balıköy ve Alabarda serisinde yaygın ağaç türü kızılçam olup Yaylacık Yöresi’nde ise geniş karaçam orman alanları mevcuttur. Ayrıca ilçenin doğusunda yer alan Vakıf köyü çevresi ise dünyada eşine başka bir yerde rastlanmayan Piramidal Karaçam Ormanları, Orman Bakanlığınca koruma altına alınmıştır.

İlçe yeraltı ve yerüstü su kaynakları bakımından da oldukça zengin bir yöredir. Tavşanlı Ovası ile Moymul Ovası’nın ortasından geçen Kocasu Çayı en önemli su kaynakları arasında yer alır.

TAVŞANLI EKONOMİSİ

Ekonomik veriler, Tavşanlı nüfusunun hızla arttığını göstermektedir. Tavşanlı şehir merkezi yaklaşık 80 bin nüfusuyla sürekli genişleyen bir ticaret merkezidir. Yaklaşık 100 yıllık bir geçmişiyle kömür üretim ve termik santrali yani GLİ ve TEDAŞ en önemli sanayi merkezidir. Son yıllarda bu iki devlet kurumuna Tavşanlı Organize Sanayi Bölgesi’nin eklenmesi sonucunda art arda açılan fabrikalar ile ilçe, özel sektörün gözdesi haline gelmiştir. Enel Enerji, Yaysan ve Nursan fabrikaları özellikle yurt dışına ihracat yapmaktadır.  OSB'de kurulan fabrikalarda yaklaşık 5000 kişi çalışmaktadır. Yakın zamanda 2. Etap OSB çalışmaları tamamlanmış ve yeni fabrikaların açılmasına olanak sağlayacak girişimlere başlanmıştır.

Bunun yanı sıra Küçük Sanayi Sitesi ile leblebicilik sektörü önemli bir potansiyele sahiptir. Leblebinin portakallı, limonlu, tarçınlı türleri başta olmak üzere 43 çeşidi imal edilmektedir. Bu yönüyle leblebi Türkiye’nin önemli merkezlerine satılmakta ve yurt dışına ihracatı yapılmaktadır.

Tavşanlı’da besicilik de son yıllarda giderek büyümesini sürdürme eğilimindedir ve üretime yönelik besicilik sektöründe gözle görülür bir tırmanma hissedilmektedir. Yine yumurtacılık da son yıllarda Tavşanlı’da gelişmiştir ve yumurta, ihraç edilen ürünler arasında yer almaktadır.

Tavşanlı Belediyesinin işlettiği Göbel Kaplıcası ise suyunun özelliği ile şifa kaynağı olan bir turizm ve dinlenme merkezidir. Göbel Turizm Merkezi, cilt hastalıklarını tedavi etme yönüyle ve oksijeni bol havası ile nadide bir merkez durumundadır.

İMALAT SANAYİİ

Tavşanlı’daki en önemli imalat “leblebicilik” olup haftada 75-100 ton civarında olmak üzere yılda 5000 ton dolayında leblebi üretimi yapılmaktadır. Ayrıca imalata dönük çalışma yapan küçük sanayi sitesi de mevcuttur. 1979 yılında yapımına başlanılan sitenin inşaatı bitmiş olup site faaliyete geçmiştir. 220 dekar üzerine kurulu sitede 200'ü aşkın iş yeri bulunmaktadır.

TARIM

Tavşanlı’da tarım alanı olarak kullanılan 70.000 hektar ekilebilir alan bulunmaktadır. Bu alanın 52.000 hektarlık kısmı ekili, 14.000 hektarı ise nadas alanı olarak bırakılmaktadır. 12.000 hektarlık bir alan ise mera alanı olarak bulunmaktadır.

Tarım politikalarının zenginleşmesi sonucu meyvecilik sektöründe hareketlilik yaşanmakta ve kırsal alanda meyve fidanları ilgi görmeye başlamıştır. İlçe, meyve üretimi bakımından Türkiye ortalamasının üzerinde yer almaktadır. Armut, elma, ayva, erik,  çilek, iğde, ceviz ve vişnenin üretimi profesyonel olarak yapılmaktadır. Özellikle bu ürünlerden “Kütahya vişnesi” olarak bilinen vişne, Türkiye’de tanınan meyvedir. Ayrıca ilçede Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı destekli seracılık proje uygulamasına geçilmiş olup 70 adet sera vakıfça, 40 sera da özel şahıslarca kurulmuştur.

TİCARET

Tavşanlı’daki üretim faaliyetleri ticaretin de gelişmesini etkilemiştir. Özellikle büyük ölçekli kamu işletmesi olan Türkiye Kömür İşletmelerine bağlı Garp Linyitleri İşletmesinin ve kömür üretiminin getirdiği canlılık bu sonucu doğurmuştur. İlçede kömür işletmeleri dışında Tavşanlı Ticaret ve Sanayi Odası ve 11 meslek grubundan müteşekkil olan Esnaf ve Sanatkârlar Odası kurulmuştur. Bu meslek odasına kayıtlı 4.137 esnaf bulunmaktadır. Ayrıca Tavşanlı Ziraat Odasına kayıtlı 7.517 üye mevcuttur.

HAYVANCILIK

Hayvansal üretime son birkaç yıldır gözle görülür şekilde ilginin arttığı görülmekte, bunun sonucu olarak da kültür ırkı hayvanlar, gerek ithal ve gerekse yerli kaynaklardan Tavşanlı’ya girmektedir. Bununla birlikte bakım ve beslenme konularında meraya dayalı olmayan yetiştirme konusunda araştırma ve geliştirme bilinci göreceli olarak artmaya başlamıştır. Yılmazlar Madencilik tarafından Derbent köyü yakınlarında kurulan Toygarı Çiftliği Türkiye'nin sayılı tesisleri arasında yer almaktadır. Devlet destekli proje sayesinde iki binin üzerinde büyük baş hayvanın bulunduğu tesis süt üretimi yapmaktadır ve yöre halkından 100'e yakın kişiye istihdam sağlamaktadır. Burada üretilen sütün kalitesi laboratuvar incelemelerine bakıldığında Avrupa standartlarının üzerindedir. 

Tavşanlı’da özellikle Tepecik beldesinde bol miktarda tavuk kümesi bulunmaktadır ve bu kümeslerde 1 milyona yakın tavuk yetiştirilmektedir. Bundan dolayı da yumurtacılık sektörü ilçede hızla gelişmiştir.

Tavşanlı’nın iklim koşulları açısından geçiş alanı içinde kalması ve ekolojik koşullarının müsaitliği nedeniyle doğal floranın zenginliğini ortaya çıkmış ve arıcılık gibi floraya dayalı hayvancılık dalı da şehirde gelişme göstermeye başlamıştır.

SOSYAL YAŞAM

İlçe, canlı bir sosyal hayatı içinde barındırmaktadır. Özellikle cumartesi günü ilçe merkezinde kurulan pazar, kendini kabul ettirmiş ve Türkiye’nin en büyük pazarlardan biri olarak tanınmıştır. Bunun dışında mahalle pazarları da farklı günlerde kurulmaya devam etmektedir.

Tavşanlı Belediyesi Kültür Merkezi, ilçede yapılan çeşitli kültürel etkinliklere ev sahipliği yapmakta ve Tavşanlı Bedesteni ismiyle yine belediye tarafından inşa edilen alışveriş merkezi bulunmaktadır.

İlçe gelir düzeyinin yüksek olması nedeni ile sosyal hayatta da hızlı gelişmeler göstermektedir. İlçede eğlence, bayram, düğün ve kültürel etkinliklere halkın ilgisi büyüktür; sosyal ilişkileri gelişmiş olan halkın mesire yeri ve kaplıcalara olan ilgisi bir hayli fazladır. Tavşanlı Ada Mesire Alanı başta olmak üzere Tunçbilek Gaip Dede Mesir Alanı, Ekmekçi Dede Mesire Alanı, Şaban Dede Mesire Alanı, Köse Kalfa Piknik Alanı ve Göbel Turizm Merkezi ve Mesire Alanı önemli mesire alanlarındandır.

Yine Tavşanlı’nın düşman işgalinden kurtuluş günü olan 3 Eylül’de “Geleneksel Leblebi ve Kömür Festivali” düzenlenmektedir. Festival üç gün boyunca devam etmektedir.

İlçe merkezi ve köylerdeki konut yapıları “mahalli ve imarî karakterlerini” korumaktadır. 1940 yılından sonra geleneksel ahşap mimariden kâgir, yığma ve betonarme yapıya olan ilgi artmıştır. İlçedeki yapı kooperatiflerinin 1980 yılından sonra başarılı çalışmaları, halkı betonarme evlerin inşasına yöneltmiştir. Bu kooperatifler sayesinde gecekondu yapımı önlenmiş ve hemen hemen hiçbir mahallede gecekondu bölgesi oluşmamıştır. TOKİ aracılığıyla son yıllarda büyük sitelerin kurulması sağlanmış ve farklı mahallerde yer alan TOKİ sitelerinde yaklaşık 5 bin konut bulunmaktaadır.