1071 Malazgirt Meydan savaşından sonra Anadolu’nun fethi başlamış bu fethin devamı sonucunda ve 1078 yılında Süleyman Şah Komutasındaki Türk Birliklerince İlçemiz, Türk topraklarına katılmıştır.

1097 yılı Birinci Haçlı seferleri ile İlçemiz ve çevresi tekrar Bizans’ın eline geçmiştir. Ancak Bizans’ın işgalinde iken 1118 yılında Merkez Kavaklı Camii inşa edilirken , bu da Türk ve Müslüman nüfusun Camii yaptıracak kadar bir sayısal çoğunluğa ulaşmış olduğu dikkat çekici bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır.

1182 yılı Anadolu Selçuklu Hükümdarı II. Kılıç Arslan tarafından Bizans hakimiyetine kesin kez son verilerek Türk Hakimiyeti yöremizde ve ilçemizde tesis edilmiştir. Çok büyük öneme sahip tarihi şahsiyetlerinden Arslanbey de bu dönemde yaşamış ve yöremizin manevi fethinde çok büyük katkıları olmuştur. Halen kendileri İlçemiz Ulu Camii kenarında meftun olup, Tavşanlı halkı tarafından büyük bir saygıyla anılmaktadır.

Aynı dönemlerde Selçuklu Ordusu fetih hareketlerini fiilen sürdürürken Ahmet Yesevi Hazretleri ile Hacı Bektaşi Veli Hazretlerinin İlim, İrfan sahibi talebeleri manevi fethin gerçekleşmesinde çok büyük katkıları olmuştur. Bunlardan Ayvalı Köyünde Karaca Ali, Göbel Köyünde Kurt Dede , Tepecik Beldesinde Ece Sultan ve Yağlı Dede , Çukurköy Beldesinde Şaban Dede , Terzi Dede , Dedeler Köyünde Sarı İsmail , Kayaarası Köyünde Bala Sultan Meftun olup bilinen Gazi – Derviş’ lerimizin arasında yer alırlar

1300 yılında Anadolu Selçuklu Devleti yıkılınca yöremiz Kütahya Merkezli Germiyanoğlu Beyliğinin Hakimiyeti altına girmiştir. Aynı dönemlerde Orta Asya’ da Moğol İmparatorluğu kurulmuş ve bunların baskısı sonucu Anadolu’ya göçler büyük hız kazanmış, Tavşanlı ve çevresine de 300.000 civarında Türkmen gelerek yerleşmiştir.

Germiyanoğlu Süleyman Şah Karamanoğlu tehlikesine karşı Osmanlı Beyliği ile iyi ilişkiler içine girmiş bu cümleden olarak kızı Devlet Hatun’la Yıldırım Beyazıt’ı evlendirerek Tavşanlı ve yöresini çeyiz olarak Osmanlı’ya bırakmıştır. Ardından Germiyanoğlu Beyliği ile Osmanlı Beyliği birleşmiş ve Yıldırım Beyazıt Kütahya Valisi olmuştur. Yıldırım Beyazıt Kütahya Valiliği döneminde Tavşanlı yöresinde sık sık sürek avına çıkar ve tavşanın çok olmasından dolayı “Tavşanlı” adını vermiştir. Osmanlı döneminde Kütahya Sancak, Tavşanlı’da Nahiye konumunu sürdürmüştür. Domaniç ve Tavşanlı yöresi Osmanlı tarihi bakımından çok büyük öneme sahiptir. Karakeçili Aşireti Söğüt’ü kışla olarak kullanırken bu yöreyi de yaylak olarak kullanmıştır. Osmanlı Devleti’nin temelleri bu topraklar üzerinde atılmıştır. Ertuğrul Gazi’nin muhterem annesi Hayme Ana -ki Osman Gazi kendilerine Devlet Ana dermiş- bir yayla mevsiminde Çarşamba Köyünde vefat eder ve aynı yere defnedilir. Hayme Ana adına, adı geçen köyde yılın belli gününde anma törenleri yapılmaktadır.

İlçe Merkezinde 1912 yılında Belediye kurulmuş ve 1921 yılında Kaymakamlığa dönüşmüştür.

İlçe ve çevresi 16 Temmuz 1921 yılında Yunan işgaline uğrayarak büyük bir katliam yaşanmıştır. İlçe halkı Türk Ocağı Şubesini açarak 20.000.-TL toplayıp 400 mavzer alarak gönüllü birlikler oluşturmuş, Salihli ve Emet cephesine sevk etmiş olup Ülkenin istiladan kurtulmasına önemli katkıları olmuştur. 26 Ağustos 1922’de Büyük Taarruzla Yunan’lıların bozguna uğratılması sonucu 3 Eylül 1922’de Tavşanlı düşman işgalinden kurtarılmıştır. İlçede kurtuluş şenlikleri oldukça coşkulu geçmektedir. Kaymakamlık, Belediye ve Meslek Kuruluşları bu şenliklerin kurulacak fuarla daha anlamlı olması için çaba göstermektedirler. Böylece cephede kazanılan zaferin ekonomik alanda zafere dönüşmesi için çaba harcamaktadırlar.

1929 yılında Devlet Demir Yolları İlçe Merkezinden geçince komşu İl, İlçe, bölge ve ülke ekonomisi ile entegre süreci içine girmiştir. 1940 yılında G.L.İ.’nin kurulması ile İlçe insanı ve İlçe ekonomisi büyük imkanlara kavuşmuştur. 1956 yılında Termik Santrali açılması ile bu ekonomik faaliyetler daha büyük ivme kazanmıştır.

TAVŞANLI COĞRAFYASI

Kütahya İline bağlı olup yüzölçümü 1804 Km2 olup İl merkezinden uzaklığı 48 Km’ dir. İlçemiz 29-30 boylam ve 39-40 enlem daireleri arasında bulunup Ege ve Marmara bölgelerinin birleştiği bir konumda olup denizden yüksekliği 860 metredir.

İlçe alanının büyük bir kesimi dağlık gür ve geniş ormanlarla kaplıdır.

Tavşanlı İlçesinde İç Anadolu Bölgesinin kırsal iklimiyle Ege Bölgesinin ılıman ikliminin geçiş özelliklerine sahip bir iklim türü hüküm sürmektedir. Genelde yazlar kurak ve sıcak, kışlar soğuk ve yağışlı geçer, en çok yağış aldığı mevsim ilkbahardır. Yıllık ortalama maksimum yağış miktarı 611 mm./ yıl olduğu dikkate alınacak olursa yöremizde yağış oranı oldukça düşük olduğu ortaya çıkmaktadır.

İlçe alanının %56,9’ına tekabül eden 102 hektarlık kısmı ormanlık olduğu dikkate alınacak olursa bitki örtüsü yönünden oldukça zengin bir dokuya sahiptir. Bu konuda bilimsel araştırma yapan uzmanlar için büyük bir ilgi alanına sahiptir. Balıköy ve Alabarda serisinde yaygın ağaç türü Kızılçam olup, Yaylacık yöresinde geniş Karaçam orman alanları mevcuttur. Ayrıca İlçemizin doğusunda yer alan Vakıf Köyü çevresi ise dünyada eşine başka bir yerde rastlanmayan Piramidal Karaçam Ormanları ile kaplı olup, Orman Bakanlığınca koruma altına alınıp Turistik yönden İlçemiz için önemli bir gelecek vaat etmektedir.

İlçemiz yeraltı ve yerüstü su kaynakları bakımından zengin bir yöredir. Akarsularımız Kocasu Çayı ve Kuruçay suları mevcuttur.

TAVŞANLI EKONOMİSİ

Veriler Tavşanlı için Nüfusun çok büyük hızla arttığını göstermektedir. Tavşanlı, 82 bin fiili nüfusuyla, sürekli genişleyen , ticaret merkezidir. Kömür ve termik santral istihdam kapasitesiyle temel geçim kaynağıdır. Son yıllarda bu iki kuruma OSB’de eklenmiş özel sektörün bazı kurumları devlet destekleri sayesinde Tavşanlı’ya taşınmıştır. Nursan, Murat Kablo, Enel Enerji, Yaysan vb. fabrikaları özellikle yurt dışına ithalat yapmaktadır.

Bunun yanı sıra küçük sanayi ile leblebicilik sektörü önemli bir potansiyele sahiptir. Leblebinin portakallı, limonlu, tarçınlı türleri de imal edilirken, Türkiye’nin önemli merkezlerine satılmakta ve yurt dışına ihracat yapılmaktadır.

Besicilik son yıllarda giderek büyümesini sürdürme eğilimindedir. Üretime yönelik sektörlerde gözle görülür bir tırmanma hissedilmektedir. Özelikle yumurtacılık son yıllarda gelişmiş ihracat bağlantıları bulunan, gelişimi süren bir sektör özelliğindedir.

Belediyemizin işlettiği Göbel Kaplıcası ise suyunun özelliği ile şifa kaynağı olan bir dinlenme merkezidir. Cilt hastalıklarını tedavi eden yönüyle ve oksijeni bol havası ile nadide bir merkez durumundadır.

İMALAT SANAYİİ

İlçemizdeki En önemli imalat Leblebicilik olup, haftada yaklaşık olarak 75-100 ton civarında olmak üzere yılda yaklaşık 5000 ton dolayında üretim yapılmaktadır. OSB’de kurulan fabrikalarda yaklaşık 4300 kişi çalışmaktadır. İlçe protokolü yakın zamanda 2. etap OSB çalışmalarını tamamlayarak yeni fabrikaların açılmasına olanak sağlayacak girişimlerde bulunmaktadır. İlçemizde imalata dönük çalışma yapan küçük sanayi sitesi vardır. 1979 yılında yapımına başlanılan sitenin inşaatı bitmiş olup, faaliyete geçmiştir. 220 Dekar üzerine kurulu sitede 200’ü aşkın işyeri bulunmaktadır.

TARIM

İlçemizde tarım alanı 70.000 hektar ekilebilir alan bulunmakta olup, 52.000 hektarlık kısmı ekili 14.000 Hektarı nadas alanı, 12.000 Hektarlık kısmı da Mera olarak bulunmaktadır. Tarım politikalarının zenginleşmesi sonucu meyvecilik sektöründe hareketlilik yaşanmakta, kırsal alanda meyve fidanları ilgi görmeye başlamıştır.

İlçemiz Meyve üretim bakımından Türkiye ortalamasının üzerinde yer almaktadır. Armut, Elma, Ayva, Erik, Şeftali, İğde, Ceviz ve Vişne üretimi yapılmaktadır. Özellikle bu ürünlerden Kütahya Vişnesi Türkiye’de yetişen örnek bir meyvedir. Ayrıca İlçemizde 1998-1999-2000 yıllarında Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı destekli seracılık proje uygulamasına geçilmiş olup 70 adet sera vakıfça 40 serada özel şahıslarla kurulmuş olup, seracılık faaliyetleri devam etmektedir.

TİCARET

İlçemizde üretim faaliyetlerinden daha çok ticaretin gelişmiş olduğu hemen göze çarpmaktadır. Özellikle mevcut iki büyük ölçekli Kamu İşletmesinin getirdiği canlılık bu sonucu doğurmaktadır. İlçemizde Ticaret ve Sanayi Odası ile 11 adet Esnaf ve Sanatkârlar Odası bulunmaktadır.

İlçede mevcut 11 Meslek Odasına kayıtlı 4.137 Esnaf bulunmaktadır, ayrıca Ziraat Odasına kayıtlı 7.517 üye mevcuttur.

HAYVANCILIK

Hayvansal üretimde son birkaç yıldır gözle görülür şekilde Hayvancılığa ilginin arttığı gözlenmekte bunun sonucu olarak Kültür ırkı Hayvanlar, gerek ithal ve gerekse yerli kaynaklardan İlçemize girmektedir, bununla birlikte bakım ve beslenme konularında meraya dayalı olmayan yetiştirme konusunda araştırma ve geliştirme bilinci göreceli olarak artmaya başlamıştır. Yılmazlar Madencilik tarafından Derbent köyü yakınlarında kurulan Toygarı Çiftliği Türkiye’nin sayılı tesisleri arasında yer almaktadır. Devlet destekli proje sayesinde 2 binin üzerinde büyük baş hayvanın bulunduğu tesis süt üretimi yapmaktadır ve yöre halkından 100’e yakın kişiye istihdam sağlamaktadır. Burada üretilen sütün kalitesi labaratuvar incelemelerine bakıldığında Avrupa standartlarının üzerindedir.

İlçemizde bol miktarda tavuk kümesi ve 1 milyona yakın tavuk bulunduğundan dolayı yumurtacılık sektörü hızla gelişmiştir. Bu sektörün yıllık cirosu 80 milyon TL’dir

İlçemiz ülkemizin diğer yörelerinde olduğu gibi iklim koşulları açısından geçiş alanı içinde kalması ve ekolojik koşulları müsait pozisyonu floranın zenginliğini doğurmuştur. Arıcılık gibi floraya dayalı hayvancılık dalı da İlçemizde gelişen alanlardan birisidir.

SOSYAL YAŞAM

İlçemiz sosyal yapısı muhafazakar ve kapalı toplum anlayışı mevcut iken günümüzde bu durum yavaş yavaş değişmeye yüz tuttuğu sosyal ilişkilerde kendisini hissettirmektedir.

Salı, Cuma ve Cumartesi günü İlçe Merkezinde kurulan pazar, kendini kabul ettirmiş en büyük pazarlardan bir tanesidir ve halkın sosyal yaşamında büyük bir yer tutmaktadır.

İlçe Merkezi ve Köylerde konut yapıları, Mahalli ve İmari karakterlerini korur. 1940 yılından sonra kağir, yığma ve betonarme yapıya yönelmiştir. İlçede Yapı Kooperatiflerinin 1980 yılından sonra başarılı çalışmaları halkı betonarme ve karğir yapıya yöneltmiştir. Böylece Kooperatifler sayesinde gecekondu yapımı önlenmiştir. İlçede sosyal hayat her alanda olduğu gibi gelir düzeyinin yüksek olması nedeni ile bu alanda da hızlı gelişmeler göstermektedir.İlçemizde eğlence, bayram, düğün ve kültürel etkinliklere halkın ilgisi çok büyüktür, sosyal ilişkileri gelişmiş olan halkımızın mesire yeri ve kaplıcalara ilgisi fazladır.